In het land der blinden is maandblad KIJK koning

Toen ik deze cover van maandblad KIJK zag dacht ik: "Wat goed!" Maar het zes pagina tellende stuk bleek het zoveelste artikel te zijn die 'het gevaar van vlees' relativeert. Zou het zijn omdat 95% van de Nederlandse bevolking nog steeds vlees eet en Kijk daar niet tegenin durft te gaan? Of omdat de redactie zelf niet bereid is om z'n stuk vlees op te geven? Of was het gewoon slecht onderzoek?

Het artikel bespreekt drie onderwerpen: gezondheid, dierenwelzijn en het milieu. Het valt op dat het artikel niet erg diep op de materie in gaat: het draagt geen vernieuwende inzichten aan, is onvolledig en ongenuanceerd. Daarnaast maakt de auteur gebruik van framing zoals "zielig voor de dieren" (terwijl het wel wat verder gaat dan 'zielig'), "die vegatante" (terwijl het vandaag de dag ook zomaar je veganistische collega, klasgenoot, broer of zus kan zijn) en "kippen vertellen ons niet hoe ze zich voelen". Als je goed oplet, dan zie je het wel als een kip zich niet goed voelt. Maar zoals primatoloog Frans de Waal al constateerde: je moet slim zijn om dieren te begrijpen. 

Gezondheid

Onder het kopje gezondheid bespreekt het artikel in KIJK alleen maar de verhoogde kans op darmkanker. Net zoals presentator Arjen Lubach en voedings-provocateur Martijn Katan eerder al deden, relativeert de auteur van het artikel het risico op darmkanker: "Van 5% wordt het risico dan ongeveer 6%". Er wordt wel bij verteld dat er veel minder gevallen van darmkanker zouden zijn als we in Nederland allemaal minder vlees zou eten, maar het blijft jammer dat de auteur vervolgens concludeert dat als je twee keer in de week kip, vis of vega eet (en de rest van de week dus rood vlees), je al uit de gevarenzone bent (nota bene: de Gezondheidsraad raadt aan om niet meer dan één keer per week vis te eten). Dit in combinatie met 'van 5 naar 6%' geeft natuurlijk niet bepaald een sterke stimulans om vlees wat vaker te laten staan, het is eerder een geruststelling dat elke dag vlees gewoon prima is. En de auteur laat het na om het verder te hebben over diabetes type 2 en hart- en vaatziekten. 

Uit een grootschalig Brits onderzoek bleek dat mensen die geen vlees en vis aten 32% minder kans hadden op hart- en vaatziekten. Nederland telt ruim 1 miljoen hart- en vaatpatienten. Dat zouden er dus 320.000 minder kunnen zijn als we allemaal zouden stoppen met vlees en vis eten. Daarnaast bleek uit een recent onderzoek dat vegetarische diëten effectiever zijn als je gewicht wilt verliezen... best handig om te weten aangezien de helft van de Nederlanders kampt met overgewicht en dit een risicofactor is voor diabetes type 2.

De auteur negeert overigens de zieken door infecties via vlees. Volgens het RIVM lopen naar schatting elk jaar 107.000 mensen een voedselinfectie op door rund- of schapenvlees. Van kip worden naar schatting 61.000 mensen elk jaar ziek. Van varkensvlees 45.000. 

Hoogleraar voeding en gezondheid Jaap Seidell ziet bij veganisten betere bloedwaarden dan bij vleeseters. Veganisten eten namelijk vaak gevarieerder en gezonder dan vleeseters: plantaardige producten zitten vol met vezels en vitamines, terwijl cholesterol, verzadigde vetten en transvetten van nature alleen voorkomen in dierlijke producten. Eén ei bevat bijvoorbeeld al meer cholesterol dan de dagelijks aanbevolen hoeveelheid. Gemiste kans dat de KIJK hier geen aandacht aan besteed.

De dieren

De auteur schrijft dat sommige dierenrechtenfilosofen vinden dat "je beesten nooit mag doden of koken". De auteur zet deze conclusie echter gelijk aan de kant, want "dan wordt dit stuk wel heel erg kort". Er zijn echter tientallen boeken volgeschreven waarom het ethisch onverantwoord is om dieren te onderwerpen aan onze wil, om ze te gebruiken voor voedsel en meer. En dan denkt de redactie van KIJK dat je daar niet één artikeltje over kan schrijven? De auteur gaat blijkbaar liever door over zogenaamd dierenwelzijn in de veehouderij: dat we hier in Nederland 0,8 vierkante meter per vleesvarken hebben noemt de auteur een walhalla omdat het in andere landen niet meer dan 0,65 vierkante meter per vleesvarken is (zielig voor de veehouders hè die strenge regels - ja, het artikel rept serieus over 'strenge regels'). Alleen worden de regels niet zo goed nageleefd, constateert de auteur als enige probleem.... niet dat dieren stress en pijn kunnen voelen en dat wij dieren überhaupt niet nodig hebben als voedsel, maar dat de 'strenge' regels voor dierenwelzijn niet goed worden nageleefd.

Overigens wordt het transport van de dieren en het slachthuis volkomen genegeerd door de auteur. Ik hoop dat hij meeleest: er worden in ons land meer dan 1000 dieren per minuut gedood voor vlees, als het in 99% van de gevallen 'goed' gaat sterven dus 10 dieren per minuut een misselijkmakende dood. En met vissen -dieren die ook stress en pijn voelen- wordt al helemaal nul rekening gehouden: meestal zijn ze bij hun volle bewustzijn als ze worden opengesneden en hun ingewanden eruit worden gehaald. 

De redactie van KIJK laat een kans liggen om de lezer eens verder te laten kijken dan onze eigen soort. De auteur schrijft maar wat over de zogenaamd 'strenge' wetten die wij hier hebben om uiteindelijk in het slot maar tegen de lezer te zeggen: zoek zelf maar uit wat jij onder dierenwelzijn verstaat, want het is uiteindelijk allemaal een persoonlijke opvatting. Een beetje te makkelijk vind ik dit, de 500 miljoen dieren die wij hier in ons land jaarlijks de slachthuizen injagen verdienen echt meer aandacht dan dit. 

Het milieu

En dan het milieu. Net zoals bij het kopje gezondheid, pakt de auteur hier maar weer één onderwerp uit om het zichzelf makkelijk te maken: broeikasgassen. En zelfs op dat ene onderwerp faalt KIJK om een verdieping te geven. Er wordt verteld dat uit een rapport van 2013 dat was opgesteld door de Food and Agricultural Organisation (FAO) van de VN bleek dat de veehouderij wereldwijd voor 14,5% bijdraagt aan de uitstoot van broeikasgassen. Dat was in een eerder rapport van 2006 nog 18% - en het is niet alsof we wereldwijd minder vlees zijn gaan eten. Het verschil tussen de twee rapporten wordt door Kijk niet uitgelegd, maar overigens ook niet door de FAO zelf: "The two figures cannot be accurately compared, as reference periods and sources differ."  Het percentage werd in ieder geval teruggeschroefd - nadat heel toevallig onze eigen boerendochter en voorvechter van de bio-industrie Gerda Verburg bij de FAO werd geïnstalleerd.

Een ander rapport uit 2009 van stichting WorldWatch komt uit op een percentage van 51%, omdat zij aantal dingen meetellen die de FAO niet meetelt. Zoals de ademhaling van de dieren (dat is ook enorm veel CO2 als je nagaat dat we jaarlijks zo'n 60 miljard landbouwhuisdieren fokken) en de weg van de supermarkt naar de uiteindelijke consumptie (de miljarden koelkasten, diepvriezen, kookplaten en BBQ's bij mensen thuis: vlees is immers een product dat je niet rauw kan eten en dat niet ongekoeld bewaard kan worden). De invloed van de mondiale vleesproductie- en consumptie op klimaatverandering is dus waarschijnlijk meer dan wat de FAO concludeert.

Los van deze nuancering is het een gemiste kans dat de redactie van KIJK andere factoren niet meeneemt: landgebruik, zoet waterverbruik, mestproductie, luchtvervuiling. Als je dit wel doet, dan kom je tot de conclusie dat het eten van vlees en dierlijke producten het op één na meest milieubelastende ding is dat wij mensen doen. Alleen de productie van telefoons en computers is nog belastender. Deze conclusie trok duurzaamheidspionier Babette Porcelijn in haar recent verschenen boek: 'De Verborgen Impact'. Misschien een aanrader voor de redactie van KIJK om dit boek eens te lezen. En nu we toch bezig zijn: pak dan gelijk 'Dieren Eten' van Jonathan Safran Foer voor de ethiek en 'Ik ben een planteneter - net als jij' van Boele Ytsma over gezondheid mee. 

Wed, 21 June