Soms denken mensen dat veganisme niet het meest duurzaam of gezond is. Dat is niet verwonderlijk. Er wordt namelijk op selectieve wijze informatie over verschaft vanuit het Voedingscentrum. 

Het Voedingscentrum maakt er bijna een sport van om te benoemen dat vegan niet (automatisch) het meest duurzaam en/of gezond is. Zonder dit op juiste wijze te onderbouwen. En zonder mensen de informatie te geven op welke wijze het dan wél het meest duurzaam en gezond is. 

In juli 2020 mailde ik het Voedingscentrum of ze haar informatie over de duurzaamheid van een vegan eetpatroon wilde aanvullen en corrigeren. Hoewel ze een kleine aanpassing hebben gedaan, is er nog steeds sprake van een onjuist beeld. 

Omdat het Voedingscentrum weigert het hele verhaal te vertellen, voel ik mij genoodzaakt om onze mailwisseling online te zetten. Zo kan iedereen zelf beoordelen hoe ‘integer’ het Voedingscentrum veganisme benadert.

Mail Armanda aan Voedingscentrum 19 juli 2020:

Ik zie op jullie website de suggestie staan dat een vegan eetpatroon niet het meest duurzaam is.

Wellicht goed om te vermelden dat het volgens het IPCC, het klimaatpanel van de VN, wel het meest duurzaam is? Dit staat in het speciaal rapport ‘Climate Change and Land’. Dit rapport is gebaseerd op meer dan 10.000 onderzoeken, geschreven door 110 rapporteurs, met input van 200 wetenschappers en gereviewed door 600 wetenschappers. Veilig dus om te stellen dat dit de wetenschappelijke consensus is. 

In hoofdstuk 5 van dit rapport staat dat een vegan eetpatroon de grootste winst oplevert voor het klimaat, zie de grafiek op blz. 488. https://www.ipcc.ch/site/assets/uploads/sites/4/2020/02/SRCCL-Chapter-5.pdf

Op blz. 487 schrijft het IPCC: 

They found that under the most extreme scenario, where no animal products are consumed at all, adequate food production in 2050 could be achieved on less land than is currently used, allowing considerable forest regeneration […]. 

Op blz. 479 schrijft het IPCC dat er uitgebreide wetenschappelijke literatuur is waaruit blijkt dat plantaardige producten duurzamer zijn dan dierlijk. 

There is now extensive literature on the relationship between food products and emissions, although the focus of the studies has been on high-income countries. Godfray et al. (2018) updated Nelson et al. (2016), a previous systematic review of the literature on environmental impacts associated with food, and concluded that higher consumption of animal-based foods was associated with higher estimated environmental impacts, whereas increased consumption of plant-based foods was associated with estimated lower environmental impact. 

Op blz. 490 schrijft het IPCC dat dierlijke producten gepaard gaan met grote voedselverliezen: 

Similarly, food system losses associated with consuming resource-intensive animal-based products instead of nutritionally comparable plant-based alternatives are defined as ‘opportunity food losses’. These were estimated to be 96, 90, 75, 50, and 40% for beef, pork, dairy, poultry, and eggs, respectively, in the USA (Shepon et al. 2018).” 

Ik heb zelf een artikel geschreven over kringlooplandbouw, waarin ik nauw uiteen zet (op basis van literatuur van Imke de Boer en collega’s) waarom dit niet het meest duurzame voedselsysteem is: https://evengeenvlees.nl/blog-article-35612-wat-is-duurzamer-kringlooplandbouw-of-vegan-landbouw/ 

Gezien de neutraliteit van het Voedingscentrum is het wellicht goed om deze informatie mee te nemen? 

Hoor graag van je, dankjewel! 

Antwoord Voedingscentrum 23 juli 2020:

Ik heb even de tijd genomen om in dit onderwerp te duiken en je discussiepunt te beantwoorden. Daaruit concludeer ik dat onze communicatie de juiste boodschap afgeeft (Eet minder dierlijk, meer plantaardig) en dat deze voldoende onderbouwd is.

Ik hoop je hiermee naar tevredenheid beantwoord te hebben.

Mail Armanda aan Voedingscentrum 23 juli 2020:

Dank voor je reactie. Maar je deelt de conclusie van het IPCC dus niet, dat een vegan eetpatroon het meest duurzaam is? En zo wel: waarom dit niet gewoon delen op die pagina? 

https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/is-vegetarisch-of-veganistisch-eten-gezonder-en-beter-voor-het-milieu.aspx

Ik begrijp niet waarom je deze relevante informatie niet wilt vermelden?

Mail Armanda aan Voedingscentrum 29 juli 2020:

Zou je onderstaande vraag misschien nog kunnen beantwoorden? Jullie advies -meer plantaardig, minder dierlijk- vind ik heel goed. Het gaat mij specifiek om de informatie op die bewuste link. Als men zich afvraagt of vegan eten beter is voor het milieu, lijkt de conclusie van het klimaatpanel (maw: de wetenschappelijke consensus) me zeer relevant. Ben je het daar niet mee eens?

Graag hoor ik van je, zodat ik weet wat ik verder kan ondernemen om deze belangrijke informatie breder bekend te maken. 

Antwoord Voedingscentrum 30 juli 2020:

Ik ga kijken met de webredactie hoe ik een aanvulling kan doen.

Mail Armanda aan Voedingscentrum 07 september 2020:

Alles goed? Had je nog gekeken met de webredactie naar de aanvulling over het klimaat? Dankjewel! 🙂

Antwoord Voedingscentrum 23 september 2020:

We hebben begin augustus aan de tekst toegevoegd:
“Een voedingspatroon zonder vlees (vegetarisch of veganistisch) zorgt voor een lagere broeikasgasuitstoot dan het gemiddelde voedingspatroon met vlees en zuivel.”

Mail Armanda aan Voedingscentrum 24 september 2020:

Dankjewel voor je bericht. Alleen blijkt uit de grafiek van het IPCC niet dat vegan duurzamer is dan een ‘gemiddeld’ eetpatroon met vlees en zuivel. Vegan is ook duurzamer dan ‘vegetarian’, ‘flexitarian’, ‘healthy diet’, ‘fair and frugal’, ‘pescetarian’, ‘climate carnivore’ en ‘mediterranean’. Zie nogmaals de grafiek van het IPCC in de bijlage en hoofdstuk 5 van het rapport over klimaatverandering en land voor meer uitleg op pagina 488: https://www.ipcc.ch/site/assets/uploads/sites/4/2020/02/SRCCL-Chapter-5.pdf 

Ik zie bovendien dat deze passage -welke echt een onjuist beeld schetst- er nog steeds er onveranderd op staat:  

“Toch is een voedingspatroon helemaal zonder vlees en zuivel niet automatisch het meest duurzaam, wat betreft landgebruik. Voor een voedingspatroon met weinig vlees is bijvoorbeeld minder akkerbouwgrond nodig dan voor een voedingspatroon zonder vlees.”

Je zou het bijvoorbeeld als volgt kunnen formuleren:

“Volgens het klimaatpanel van de Verenigde Naties is een voedingspatroon zonder dierlijke producten het meest duurzaam. Voor een voedingspatroon met weinig vlees is in geval van kringlooplandbouw weliswaar iets minder akkerbouwgrond nodig dan voor een voedingspatroon zonder vlees. Voor vlees en zuivel is echter wel veel grasland nodig, wat maakt dat een plantaardig eetpatroon het minste land verbruikt. Bij een plantaardig eetpatroon ontstaat zodoende veel ruimte voor (her)bebossing, aldus het klimaatpanel van de VN.” 

Wellicht ten overvloede: zie ook mijn stuk dat vandaag in De Volkskrant staat over deze kwestie.

Het is trouwens niet zeker dat er voor kringlooplandbouw minder akkerland nodig zou zijn. Zie bijvoorbeeld de grafiek over landgebruik in het onderzoek van Röös et al.: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0959378016306872 Ik heb de grafiek ook bijgevoegd in de bijlage, vergelijk ‘ecological leftovers’ met ‘plantbased eating’. In het onderzoek (beide grafieken) zie je verder dat bij het geprognosticeerde consumptiepatroon kringlooplandbouw nota bene een van de slechtste opties is voor landgebruik en het klimaat. 

Ik begrijp niet dat het Voedingscentrum hier niet eerlijk en genuanceerd over communiceert. Dit wekt de indruk dat de informatieverschaffing vanuit het Voedingscentrum politiek afhankelijk is, klopt dat?  

Ik hoor graag van je hoe dit zit, zodat ik kan bepalen welke stappen ik verder kan ondernemen om dit recht te zetten. Dank

Mail Armanda aan Voedingscentrum 12 oktober 2020:

Alles goed? Had je onderstaande mail in goede orde ontvangen? Ik hoor graag van je. Dank. 

Antwoord Voedingscentrum 19 oktober 2020:

We hebben het beleid om geen citaten in Vraag & Antwoord format op te nemen. 

Als we IPCC zouden willen citeren, zouden we dat wel letterlijk willen doen, zoals ik je eerder beargumenteerd heb

“In summary, there is potential for demand-side adaptation, such as adoption of diets low in animal-sourced products, in conjunction with reduction in food loss and waste to contribute to reduction in food demand, land sparing, and thus need for adaptation.”

De rubriek is bedoeld om kort en krachtig antwoord op de Vraag te geven: 

Is vegetarisch of veganistisch eten gezonder en beter voor het milieu?

Die vraag wordt nu ons inziens helder beantwoord: Als je meer plantaardig en minder dierlijk voedsel eet, dan is dat positief voor je gezondheid en het milieu. Maar een vegetarisch of veganistisch eetpatroon is niet automatisch het meest gezond of duurzaam.

Issue in bijna alle onderzoeken is dat het om scenariostudies gaat en niet om waargenomen voedingspatronen van veganisten. De Gezondheidsraad liep daar in 2015 (deelrapport Voedingspatronen) ook tegenaan:

In veel cohortonderzoeken worden in de analyses uiteenlopende vegetarische patronen samengenomen, zoals lacto-ovo vegetarisch, veganistisch en vis-vegetarisch. Dit kan mogelijk leiden tot een grotere variatie in de risicoschatting. De gepoolde analyses en meta-analyses die in dit hoofdstuk worden beschreven, geven geen afzonderlijke risicoschattingen voor verschillende vegetarische patronen.

Er waren toen geen cohortonderzoeken bekend die specifiek over veganisten gaan, gewoonweg omdat die groep te klein is in de totale populatie. 

Ook de milieustudies van IPCC (Nelson et al 2016) en Elin Röös gaan over scenariostudies, die gemodelleerd zijn en niet over waargenomen veganistische voedingspatronen. Haar scenario is overigens ook helder of dit volledig veganistisch is: ‘Fruit of the Earth’ is a meat-excluding, behaviour-oriented scenario, where global public and policy acceptance of the need to radically alter diets leads to a shift to a mainly plant-based diet.

Haar conclusies zijn in lijn met onze conclusies: 

Results show that without improvements in crop productivity or reductions on today’s waste levels available cropland will only

suffice if production of all protein currently supplied by animal foods is replaced by (hypothetical) artificial variants not requiring any land. With livestock intensities corresponding to current ones in North-Western Europe and with yield gaps closed by 50% and waste reduced by 50%, available cropland will suffice for all scenarios that include a reduction of animal products and/or a transition to poultry or aquaculture. However, in the scenario based on an extrapolation of current consumption patterns (animal product amounts and types consumed in proportions corresponding to the current average consumption in different world regions) and with livestock production based on feed from cropland, available cropland will not be enough. The scenario that makes use of pastures for ruminant production and food waste for pigs, uses considerably less cropland and could provide 40–56 kg per capita per year of red meat. However, such a livestock future would not reduce GHG emissions from agriculture on current levels.

Dat scenario ‘ecological leftovers’  is met 750 tot 1000 gram rood vlees per week inderdaad niet realistisch en wenselijk, en sluit niet aan bij onze aanbevelingen. Maar net zo goed is het plant-based scenario extreem, want ik ken niet veel veganisten die op agrarische bijproducten (oilcakes) leven. 

Over onze onafhankelijke informatievoorziening kun je lezen in onze gedragscodehttps://www.voedingscentrum.nl/Assets/Uploads/voedingscentrum/Documents/Service/Over%20ons/140123%20Gedragscode%20PPS%20Voedingscentrum.pdf en op dit deel van de website https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/vragen-aan-het-voedingscentrum/zijn-jullie-adviezen-wel-betrouwbaar-wie-moet-ik-geloven.aspx

We laten ons dus niet beïnvloeden door politieke lobby van de vlees of zuivelindustrie noch van boeren of veganisten. 

Punt.

Mail Armanda aan Voedingscentrum 20 oktober 2020:

Dank voor je antwoord.

De vraagstelling is inderdaad helder: is vegan beter voor het milieu?

De quote van het IPCC die je noemt geeft geen antwoord op de vraag of vegan beter is voor het milieu, terwijl ze die vraag wel degelijk beantwoorden. Dus ik begrijp niet zo goed waarom je deze quote in dit verband aanhaalt..?

Je zegt daarnaast zelf dat er (op grote schaal) nog geen waargenomen vegan voedingspatronen zijn, hoe kan je dan stellen dat deze niet automatisch duurzamer zijn dan voedingspatronen met dierlijke producten? Je neemt dus een voorschot op onderzoek dat er nog niet is en waarvan je niet eens weet of het jouw hypothese zal onderbouwen. Op basis van de data over de milieu-impact van eiwitten en calorieën zijn plantaardige producten duurzamer dan dierlijke.

De quote van Röös die je aanhaalt (dat er genoeg akkerland is bij het optimaliseren van opbrengsten en verminderen van verspilling) is net als de quote van het IPCC niet relevant in dit kader, het gaat immers om de vraag of vegan beter is voor het milieu dan (een beetje) dierlijk. En dat is het. De ‘oil cakes’ zijn maar een voorbeeld, maar het is zeker mogelijk om dit soort voedselreststromen alsnog te gebruiken voor humane consumptie. AB InBev is hier bijvoorbeeld al mee bezig met betrekking tot bierbostel: https://ab-inbev.be/nl_BE/news/ab-inbev-zet-graanresten-na-bierbrouwen-om-in-nieuwe-voedingsproducten 

Je kan de vraag dus kort en krachtig beantwoorden met een ‘ja’. Dat zou ook helpen bij jullie doelstelling om de Nederlander de helft minder vlees te laten eten. Als je blijft stellen dat vegan niet (automatisch) het meest duurzaam is, is dit verwarrend en zullen mensen niet gauw geneigd zijn hun gewoontes te veranderen, omdat ze niet weten wat nou het beste is. Duidelijke communicatie is erg belangrijk. Daarnaast is het gewoon jullie taak om objectief te zijn. Op basis van onze mailwisseling en jouw selectiviteit met de informatie die je aanhaalt, terwijl de vraagstelling heel kort en helder beantwoord kan worden met een ‘ja’ op basis van de stand van de wetenschap, zie ik dat je dat gewoonweg niet bent. 

Ik bedoelde overigens niet of jullie onder invloed staan van een lobby, maar onder de politiek, de minister van landbouw dus, aangezien de visie van het Voedingscentrum overeenkomt met de kringlooplandbouwvisie welke het ministerie van LNV propageert.

Maar je zet er nu een punt achter, duidelijk. Ik zal dit meenemen.

Antwoord Voedingscentrum 22 oktober 2020:

Bedankt voor je reactie. 

Ik bedoelde een punt achter de discussie over besproken ‘vraag & antwoord’ te zetten. Overigens is het prima elkaar te voeden met wetenschappelijke inzichten en nieuwe studies. Dat houdt ons scherp.

Ik wilde nog een studie van mij delen: uit dit kleine onderzoek onder Nederlanders komt naar voren dat het in de praktijk niet heel zwart/wit ligt. Groepen die meer dan gemiddeld groente eten, zoals Kosmopolieten en Postmoderne hedonisten, bleken een hogere klimaatimpact te hebben dan gemiddeld, terwijl een groep als Social climbers het laagste scoren, terwijl ze meer dan gemiddeld vlees eten. Uit deze steekproef bleek dat mensen die minder alcohol drinken dan gemiddeld het beste scoorden op klimaatimpact. En de Post-materialisten scoorden op bijna alle punten goed; minder vlees, minder snacks en meer groente en fruit. Dus naast dierlijke producten speelt in de praktijk ook de consumptie van snacks en alcohol een belangrijke rol (evenals niet overmatig veel groente en fruit, zeker niet buiten het seizoen of van ver). En wat vaak vergeten wordt, de grote rol van totale calorie-inname (want in scenariostudies is op calorie-inname gecorrigeerd).

Mail Armanda aan Voedingscentrum 27 oktober 2020:

Dank voor je mail, dat maakt het voor mij al duidelijker. Met jouw informatie in het achterhoofd doe ik dan nog een poging om de tekst meer kloppend en genuanceerd te maken. We willen immers allebei dat mensen zo duurzaam mogelijk consumeren en dat kan alleen als ze het volledige beeld krijgen, toch? 

Een gemiddeld voedingspatroon zonder vlees (vegetarisch of veganistisch) zorgt voor een lagere broeikasgasuitstoot dan het gemiddelde voedingspatroon met vlees en zuivel.

Toch is een voedingspatroon helemaal zonder vlees en zuivel niet automatisch het meest duurzaam, wat betreft landgebruik. Voor een voedingspatroon met weinig vlees is bijvoorbeeld minder akkerbouwgrond nodig dan voor een voedingspatroon zonder vlees. Dit zou ik weghalen, want dit schetst een onvolledig beeld omdat je het benodigde grasland onbesproken laat, terwijl het benodigde grasland wel een significant milieu-effect heeft. Ik zou toevoegen: Plantaardige producten zijn over het algemeen een duurzamere bron van eiwitten en calorieën dan dierlijke producten. Bij een gelijkblijvende inname van eiwitten en calorieën is een plantaardig eetpatroon dan ook duurzamer. Mocht je bij de overstap naar een vegan eetpatroon (veel) meer eiwitten of calorieën gaan consumeren dan je eerst deed, of bijvoorbeeld meer gaan snacken, alcohol drinken en grote hoeveelheden tropisch fruit consumeren, dan kan het milieuvoordeel van een vegan eetpatroon teniet gedaan worden. 

Dieren kunnen plantaardige stoffen die niet eetbaar zijn voor mensen, omzetten in eetbare eiwitten. Varkens kunnen bijvoorbeeld worden gevoed met reststromen uit de voedingsmiddelenindustrie (bietenpulp, aardappelschillen en molasse). Daarnaast is een deel van de Nederlandse landbouwgrond alleen geschikt voor vee (grasland) en niet voor akkerbouw. Rundvlees in Nederland is deels een bijproduct van uitgemolken koeien, en is dus sowieso beschikbaar. Dit zou ik weglaten, aangezien reststromen ook op andere wijze ingezet kunnen worden die wellicht duurzamer zijn. Veenweidegebied kan daarnaast beter worden teruggeven aan de natuur, omwille van het klimaat. Ik zou het als volgt formuleren: Bij een lage consumptie is een ecologisch verantwoorde consumptie van dierlijke eiwitten mogelijk. In dat geval kunnen dieren gevoed worden met voedselreststromen en gras. Het is dan wel van belang dat mensen plantaardiger gaan eten. 

Wat denk je hiervan? 

Mail Armanda aan Voedingscentrum 11 november 2020:

En ……, ben je het er niet mee eens dat het zo meer kloppend is? 

Mail Armanda aan Voedingscentrum 23 november 2020:

Zou je mijn mail willen beantwoorden? Dank.

Antwoord Voedingscentrum 24 november 2020:

Ik heb in augustus op basis van de door jou aangevoerde onderbouwing de tekst aangepast.

We hebben in oktober een punt achter de discussie over de besproken ‘vraag & antwoord’ gezet.

Het Voedingscentrum heeft zelf een webredactie die teksten redigeert, dat besteden we niet uit.

Write A Comment

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.